- "Porozmawiajmy o..." - to cykl spotkań raz do roku, za każdym razem na inny temat, sugerowany również przez uczestników spotkań. Dziś „Nastolatek bez tabu” - wprowadziła Dorota Rogulska, dyrektor Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
Spotkanie poprowadziła Edyta Żółtowska-Górska. O "Buncie nastolatka" mówiła psycholog, terapeuta systemowy - Lidia Arm. Zaczęła ona od omówienia cech rozwojowych wieku nastoletniego.
- Wiek nastoletni kojarzony jest kiepsko: z trudem, z buntem, z konfliktami, a chcemy spojrzeć na niego jako na wyzwanie - podkreślała.
W okresie niemowlęcym zadaniem rozwojowym jest stawanie na nogi, nauka mowy, nauka współpracy w grupie, koncentracji na nauce, nabycie podstawowych umiejętności. Okres nastoletni to czas przejścia z życia dziecięcego w dorosłe.
- Najważniejsze zadanie tego okresu jest takie, by osoba, która kończy bycie dzieckiem, była przygotowana do samorozwoju, potrafiła stać na nogach, kierować swoim życiem, utrzymać się. Zmiany zaczynają się w jedenastym, dwunastym roku życia. Zaczyna się od dojrzewania płciowego, zmian w organizmie, w mózgu, ale też w zachowaniu, bo zmieniają się emocje. Nagle nastolatek dzięki zmianom myślenia, emocjom, zaczyna powątpiewać w autorytet rodziców. Rodzice zaczynają tracić rodzicielską pewność siebie z okresu, w którym 8-10-latek był z nich wpatrzony i zasłuchany. Nastolatek sobie tego nie zaplanował, to mu się narzuca z jego środka - mówiła psycholog.
Scharakteryzowała nastawienie nastolatków:
- Nastolatek robi wszystko, żeby zaznaczyć swoją autonomię. Od jego cech, dotychczasowych relacji z rodzicem zależy, jak przejdzie przez czas tej autonomii, czy to będzie ta intensywna burza? Zmienia się ciało, a tym samym obraz siebie. Nastolatki sobie dokuczają na temat własnego wyglądu. To się może mocno odbijać na stanie psychicznym, bo wygląd staje się numerem jeden. Najważniejsze jest to, żeby się podobać. Nastolatek jest nadwrażliwy, bo mechanizmy obronne z dzieciństwa już słabo działają. Nie umie sobie radzić z emocjami. Na nowo musi się uczyć, przede wszystkim kontroli emocji. Jego emocje są ekstremalne. Duża zmienność emocji, sprzeczność emocji, bo kontrola emocji nie działa.
Grupa rówieśniczka nabiera wówczas dużej władzy, roli. Następuje reorganizacja systemu wartości, bo pojawia się myślenie krytyczne.
- Nastolatek widzi, że świat jest o wiele bardziej złożony, że to, co podoba się kolegom i koleżankom, nie jest tym, do czego przywiązują wagę rodzice. Ma spory zamęt ale to jest mu potrzebne, aby stworzyć swój system wartości. Jest to czas otwarcia na własny system wartości. Często podważa się to, co wyniosło się z domu.
W tym okresie nastolatek najbardziej potrzebuje tego, by rodzice przy nim byli, by doświadczał tego, że go kochają.
- Musimy ich lubić i akceptować - podsumowała Edyta Żółtowska-Górska.
Gdy pokłady tej sympatii, miłości i akceptacji są niewystarczające, może dojśc do sytuacji skrajnych, o których opowiedziała w swoim wykładzie na temat depresji nastolatka lekarz psychiatra (jedna z 350 w Polsce) Renata Bobińska. Polska niestety jest drugim krajem w Europie pod względem dokonanych samobójstw w wieku nastoletnim.
- 30 proc. młodzieży potrzebuje opieki psychiatrów albo psychologów - przytoczyła smutne dane.
Depresja nastolatków - jak rozpoznać, jak pomagać?
- Ryzyko, że przegapimy jest bardzo duże. U młodych ludzi najłatwiej nam jest powiedzieć: udajesz, zwalić problem na lenistwo, bunt nastolatków. Tymczasem depresja u młodych ludzi może przebiegać inaczej niż u dorosłych, jej obraz nie jest łatwy i jasny, łatwo ją przegapić. A depresyjnośc u dzieci w wieku 10-13 lat jest wysoka (27,7 – 24,6% w ostatnich dwóch latach). Dominuje wśród dziewcząt oraz wśród uczniów szkół zawodowych. Prawdopodobieństwo nawrotów epizodów depresyjnych jest bardzo duże, one wymagają dalszej obserwacji, kontroli - mówiła.
Coraz więcej nastolatków próbuje sobie odebrać życie. Według danych policji, w ciągu roku liczba ta wzrosła o jedną trzecią. W 2017 roku 116 osób poniżej 18 roku życia popełniło smaobójstwo a 730 próbował to zrobić. W 2015 prób samobójczych było 475, a śmiercią zakończyło się 103 w przypadkach.
- Na 100 tysięcy dzieci przypada w Polsce jeden psychiatra, na 500 uczniów - jeden pedagog. To jest też jedna z ważnych przyczyn tego, jak nasze dzieci funkcjonują - podkreślała.
Wśród objawów depresji wymieniła: długotrwałe obniżenie nastroju (smutek, przygnębienie, rozpacz często bez konkretnego powodu), problemy ze snem, porzucenie dotychczasowych aktywności, trudności w koncentracji uwagi, obniżony napęd (nadmierne zmęczenie, brak sił do działania, spowolnienie), utrata odczuwania przyjemności (zobojętnienie i apatia), zachowania autodestrukcyjne (próby samobójcze). Wymienionym objawom towarzyszy: negatywny sposób myślenia, poczucie winy, beznadziejności, bezsensu, dolegliwości fizyczne (ból, problemy z jedzeniem, snem). Do atypowych dolegliwości zaliczamy: spanie w nadmiarze i poczucie ciągłego zmęczenia i niewyspania, część osób zaczyna jeść więcej – przyrost masy ciała, ciężkość ciała.
- Depresja powoduje zmiany w sposobie myślenia i odczuwaniu. Wpływa negatywnie na zachowanie młodego człowieka. Rozwój depresji u dzieci i młodzieży zależy od bardzo wielu czynników: podatność genetyczna, biologiczne cechy człowieka, nabyte umiejętności psychologiczne radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, właściwości psychologiczne związane z rozwojem intelektualnym dziecka, mechanizmy obronne, model środowiskowy, problemy w relacjach z rodzicami (chłodne rodzicielstwo, brak rodzicielskiego wsparcia, nadmiernie krytyczni, kontrolujący, restrykcyjni, utrata jednego z rodziców, separacja, rozwój) . To wszystko wpływa na pojawienie się epizodów depresyjnych - mówiła.
Dziewczęta okaleczają się i próbują odebrać sobie życie, bo nie są zadowolone ze swojego wyglądu, nie mają szacunku do samych siebie. Około 11. roku życia pojawiają się lęki związane z własnym wyglądem, co przeradza się w problemy psychiczne.
- Jednym z głównych winowajców są media społecznościowe. Nie zdajemy sobie sprawy, jakiemu "hejtowi" poddawane są dzieci w grupach rówieśniczych. Badania pokazują, że spędzanie czasu przed ekranem zamiast spotkań z przyjaciółmi, czy zabaw na świeżym powietrzu sprzyja depresji - podkreślała dr Renata Bobińska.
Powrót do zdrowia to długi proces psychologiczny, psychoterapeutyczny wymagający pomocy wielu specjalistów. Leki u nastolatków są mało efektywne. Sama farmakoterapia nie jest absolutnie wystarczająca. Praca z terapeutą pomaga młodej osobie rozwinąć umiejętności radzenia sobie z problemami. Są linie wsparcia dla dorosłych, infolinie, kryzysowy telefon zaufania (116 123). Ważny jest jednak stosunek najbliższego otoczenia osób z depresją.
- Mówmy: "wierzę Ci", "czasami zdarzają się takie problemy", "pomogę Ci", "jestem przy tobie", "dziękuję, że mi o tym mówisz", "cieszę się, że ze mną o tym rozmawiasz" - to bardzo ważne - podkreślała Renata Bobińska.
Na zakończenie uczestnicy spotkania mieli możliwość zadania nurtujących ich pytań.
